ಋಷಿ, ಮುನಿ, ಮಹರ್ಷಿ, ಸಾಧು, ಸಂತರ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇನು ?

ವೈದಿಕ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಋಷಿ, ಮುನಿಗಳಿಗೆ, ಸಾಧು, ಸಂತರಿಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಋಷಿ, ಮುನಿಗಳು, ಸಾಧು, ಸಂತರು ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆ ಹೆಚ್ಚಿನವರದ್ದು. ಆದರೆ, ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನವೆಂಬುದೇ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ. ಹೌದು, ಸಾಧು, ಸಂತರೇ ಬೇರೆ. ಋಷಿ, ಮುನಿಗಳೇ ಬೇರೆ. ಹಾಗಾದರೆ ಸಾಧುಗಳು ಎಂದರೆ ಯಾರು..? ಸಂತರು ಎಂದರೆ ಯಾರು..? ಋಷಿಗಳಿಗೂ ಮುನಿಗಳಿಗೂ ಏನು ವ್ಯತ್ಯಾಸ..?

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಋಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಮುನಿಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರನ್ನು ಸಮಾಜದ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದೃಢತೆಯ ಬಲದ ಮೇಲೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಜನರನ್ನು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂದಿಗೂ, ಅನೇಕ ಸಂತರು ಮತ್ತು ಸಾಧುಗಳನ್ನು ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪರ್ವತಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಾಧುಗಳು, ಸಂತರು, ಋಷಿಮುನಿಗಳು, ಮಹರ್ಷಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ವಿಭಿನ್ನರು ಎಂಬುದು ನಿಮಗೆ ಗೊತ್ತೇ..? ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರಲ್ಲಿ ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೆ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆಯಿದೆ. ಅದರೆ ಇವರೆಲ್ಲರ ನಡುವೆ ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ. ಋಷಿ, ಮಹರ್ಷಿ, ಮುನಿ, ಸಾಧು ಮತ್ತು ಸಂತರ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳೇನು..? ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಇರುವ ನಂಬಿಕೆಗಳೇನು.?

​ಋಷಿ: ಋಷಿ ಎಂಬುದು ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ. ವೈದಿಕ ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಋಷಿಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವಿದೆ. ಋಷಿಗಳು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಧ್ಯಾನ ಅಥವಾ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ವೈದಿಕ ಕಾಲಿನ ಗೃಹಸ್ಥ ಆಶ್ರಮದಿಂದ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೋಪ, ದುರಾಸೆ, ಮೋಹ, ಅಹಂ ಮತ್ತು ಅಸೂಯೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ, ಸಂಯಮದ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.ಋಷಿಮುನಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಪಸ್ಸಿನ ಮೂಲಕ ದೈವೀ ಶಕ್ತಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಅವರ ಜ್ಞಾನಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯರಿಗೂ ದಾರೆ ಎರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಭೌತಿಕ ವಸ್ತುವನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿರುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಮ್ಮ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ, ಕೇತು, ಪುಲಹ, ಪುಲಸ್ತ್ಯ, ಅತ್ರಿ, ಅಂಗೀರಾ, ವಸಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ಭೃಗು ಎಂಬ ಮಹಾನ್‌ ಸಪ್ತ ಋಷಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.

​ಮಹರ್ಷಿ: ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಪಸ್ವಿಗಳ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಮಹರ್ಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲೂ 3 ರೀತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಗಳಿರುತ್ತದೆ. ಜ್ಯಾನ ದೃಷ್ಟಿ, ದಿವ್ಯ ದೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಪರಮ ದೃಷ್ಟಿ. ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆಯೋ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಋಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ದೈವಿಕ ದೃಷ್ಟಿ ಜಾಗೃತೆಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆಯೋ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಮಹರ್ಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯಾವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಂತಿಮ ದೃಷ್ಟಿ ಅಥವಾ ಪರಮ ದೃಷ್ಟಿ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೋ ಆತನನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಯ ಮಹರ್ಷಿಗಳೆಂದರೆ ಅವರೇ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿ. ಇವರು ಮೂಲ ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ, ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳಾಗಿಲ್ಲ.

ಮುನಿ: ಮುನಿ ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ ಮೌನ. ಅಂದರೆ ಮುನಿಗಳು ಬಹಳ ಕಡಿಮೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಮೌನ ಪ್ರಮಾಣವಚನವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ವೇದ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಗಳ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ ಮತ್ತು ಮೌನವಾಗಿದ್ದ ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅಂತಹ ಕೆಲವು ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಸಂತನ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಅವರು ದೇವರನ್ನು ಜಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನಾರದ ಮುನಿಯಂತಹ ಮುನಿಯ ನಾಮವನ್ನು ಜಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ತಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯದ ಅರಿವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೌನ ಅಭ್ಯಾಸದ ಜೊತೆಗೆ, ದಿನಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಒಂದು ಬಾರಿ ಊಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು 28 ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಇವರನ್ನೇ ನಾವು ಋಷಿಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ.

​ಸಾಧು: ಧ್ಯಾನವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸನ್ಯಾಸಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸನ್ಯಾಸಿಯಾಗಲು ಒಬ್ಬರು ವಿದ್ವಾಂಸರಾಗಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಯಾರಾದರೂ ಕೂಡ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬಹುದು. ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ಜನರು ಸಮಾಜದಿಂದ ದೂರ ಸರಿದರು ಅಥವಾ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.

ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಋಷಿ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ನಡುವೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸದ ಮೂಲಕ ಒಬ್ಬರು ನೇರ, ಸರಳ ಮತ್ತು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅವರು ಯಾವಾಗಲೂ ಮುಂದಾಗುತ್ತಾರೆ. ಸಾಧು ಎಂದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಸಂಭಾವಿತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೂ ಒಳ್ಳೆಯ ಅರ್ಥವೆಂದರೆ 6 ದುರ್ಗುಣಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದವರೇ ಸಾಧು. ಅಂದರೆ ಕಾಮ, ಕೋಪ, ದುರಾಸೆ, ಮೋಹ, ಮದ ಮತ್ತು ಮಾತ್ಸರ್ಯ. ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತ್ಯಜಿಸಿದವರಿಗೆ ಸನ್ಯಾಸಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

​ಸಂತ: ಸಂತ ಎಂಬ ಪದವು ಶಾಂತ ಎನ್ನುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾಗಿದೆ. ಸತ್ಯವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಬುದ್ಧನಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂತ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ - ಸಂತ ಕಬೀರ್‌ದಾಸ್, ಸಂತ ತುಳಸಿದಾಸ್, ಸಂತ ರವಿದಾಸ್. ದೇವರ ನಿಜವಾದ ಭಕ್ತರನ್ನು ಅಥವಾ ದೈವಿಕ ಪುರುಷರನ್ನು ಸಂತರು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಸಂತರಾಗಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಮನೆ ಬಿಟ್ಟು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ, ಅಂದರೆ ಅವರು ತೀವ್ರವಾದ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಜಗತ್ತು ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂತ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂತನೊಳಗಿನ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಶಾಂತ ಸ್ವಭಾವದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಾಸಿಸುತ್ತದೆ. ಸಂತನಾಗಿರುವುದು ಸದ್ಗುಣ ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯ.

(ಆಧಾರ) - ಸತೀಶ್ ಶೆಟ್ಟಿ ಚೇರ್ಕಾಡಿ 

ಚಿತ್ರ ಕೃಪೆ: ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ತಾಣ