'ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿ’ ನೋಡಲು ನಾವು, ಓರಿಗೆಯವರೆಲ್ಲಾ, ಬೆಳಗಿನಿಂದ ಕಾದಿರುತ್ತಿದ್ದೆವು !

ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳು ಶುರುವಾಗಿದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ದಿನಗಳು ಹತ್ತಿರಬರುತ್ತಿವೆ. ನಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇಂದು ಹೇಗೆ ಆಚರಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸಿದಾಗ ಒಂದು ತರಹ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದು ನಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ನಾವೇ ಆಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಪರದೇಶಿಯರ ಕೈವಾಡವಿಲ್ಲ. ತಪ್ಪಿರಲಿ, ಸರಿಯಿರಲಿ, ನಮ್ಮವರೇ ಅಲ್ಲವೇ ಅದನ್ನು ಮಾಡುವುದು. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಒಂದು ದಿನ ತಿದ್ದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವ ಸಮಾಧಾನ ನಮ್ಮನ್ನು ಆವರಿಸಿದೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಗತಿ ಈಗ ಅಪಾರವಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಆಟಗಾರರು ಒಲಂಪಿಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಪದಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಮ್ಮ ಭಾರತೀಯರು ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಗೂಗಲ್ ಮತ್ತು ಮೈಕ್ರೋ ಸಾಫ್ಟ್ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಸಿ. ಇ ಓ ಗಳಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ, ಬಿರ್ಲಾ, ಇನ್ಫೋಸಿಸ್, ವಿಪ್ರೋ, ಮೊದಲಾದ ಕಂಪೆನಿಗಳು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ವಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿವೆ. ನಮ್ಮವರೇ (ಮಹಿಳೆಯರು) ಸ್ಪೇಸ್ ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಮಂಗಳಯಾನದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಮುದಕೊಡುವ ವಿಷಯ. 

ಭಾರತ ಹಾರಿಬಿಡುವ ಇನ್ಸ್ಯಾಟ್ ಕ್ಷಿಪಣಿಗಳು ಆಗಸದಲ್ಲಿ ಹರಿ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಹಾಗೆಯೇ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ನಾಯಕರು  ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತಿರುವುದು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇನ್ನು ಕಲಿಯುವುದು ಬಹಳವಿದೆ. ಇದು ನಮಗೆ ಬೇಸರವನ್ನು ತರುತ್ತಿದೆ. ತಮ್ಮ ಜೀವವನ್ನೇ ಬಲಿಯಿಟ್ಟು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಗಳಿಸಲು ಹೋರಾಟಮಾಡಿದ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್, ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್, ವೀರ ಸಾವರ್ಕರ್, ಗಳನ್ನು ಅನುಕರಣೆ ಮಾಡುವ ಯುವಕರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. 

ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳ ಒಂದು ನೆನಪನ್ನು ಎಲ್ಲರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ. ನಾವು ಹೊಳಲ್ಕೆರೆಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ.  ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಊರಿನ ಟೌನ್ ಹಾಲ್  ನಲ್ಲಿ  ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನೆನಪಿದೆ.  ಧ್ವಜಾರೋಹಣವಾದಮೇಲೆ ಟೌನ್ ಹಾಲಿನೊಳಗೆ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಭಾಷಣವಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ, ಜವಾಹರ್ಲಾಲ್ ನೆಹರು, ವಲ್ಲಭ್ ಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್,  ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರಬೋಸ್, ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್,  ಸರೋಜಿನಿ ನಾಯಿದು, ಮೊದಲಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸೇನಾನಿಗಳನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಂಡು ಅವರ ತ್ಯಾಗ, ದೇಶಪ್ರೇಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸುವ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಷಣಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ನಂತರ ಲಡ್ಡು ಹಂಚುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವುಗಳು ಭಾಷಣ ಮುಗಿದಮೇಲೂ  ಕೊನೆಯವರೆವಿಗೂ ಕಾಡು ಕುಳಿತಿರುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಭಾಷಣ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಅರ್ಥವಾಗದಿದ್ದರೂ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ  ಸಿಹಿ ಲಾಡು, ಬೂನ್ದಿ ಕಾಳು ನಮ್ಮ ತೀವ್ರ ಆಕರ್ಷಣೆಯೊಂದಾಗಿತ್ತು. 

ಬೆಳಿಗ್ಯೆ, ನಮ್ಮ ಮನೆಗಳ ಮುಂದೆ 'ಪ್ರಭಾತ್ ಫೇರಿ ಮೆರವಣಿಗೆ' ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಅದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಯುವಕರು, 'ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಕೀ ಜೈ', 'ನೆಹ್ರುಕೀ ಜೈ', 'ಭಾರತ್ ಮಾತಾಕಿ ಜೈ' ಉದ್ಘೋಶ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ನಾವುಗಳೂ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಬಂದು  'ಪ್ರಭಾತ್ ಫೇರಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಹೆಚ್ಚು ಜೋರಾಗಿ 'ಜೈ' ಎಂದು ಕೂಗುವುದು ನಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. 

೧೯೪೪ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ನಾನು ಮತ್ತು ನನ್ನ ತಮ್ಮ ಚಂದ್ರ, ’ಪ್ರಭಾತ್ ಪೇರಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ’ಯನ್ನು ಅತಿ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ನೋಡಿದ ಪುಣ್ಯವಂತರು. ಆಗ ಎಲ್ಲರಲ್ಲೂ ದೇಶಭಕ್ತಿ, ದೇಶದ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರಪ್ರೇಮ ಜಾಗೃತವಾಗಿದ್ದ ಕಾಲವದು. ಜನರೆಲ್ಲಾ ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಉತ್ತಮವಾದ ನ್ಯಾಯಯುತವಾದ ಕೆಲಸಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುವ ಆದಾಯದಲ್ಲೇ ಹೆಚ್ಚು ಆಸೆಪಡದೆ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ. ಅವರೆಲ್ಲಾ ಅಲ್ಪತೃಪ್ತರು. ತಮಗೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಯಾವ ವಸ್ತುವನ್ನೂ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾಗಿ ಶೇಖರಿಸದೆ ಸ್ವಚ್ಛ-ಜೀವನಾಪೇಕ್ಷಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.

ನನಗೆ ಜ್ಞಾಪಕವಿದ್ದಂತೆ, ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳಲ್ಲೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಿನದಂದು,  ’ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧೀಕಿ ಜೈ’, ’ಭಾರತ್ ಮಾತಾಕಿ ಜೈ’ ಎನ್ನುವ ಕೂಗಿನಿಂದ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಗಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ’ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿ’  ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ನಾವು ಕಾತುರದಿಂದ ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಸಿದ್ದರಾಗುತ್ತಿದ್ದೆವು.  ಚಿಕ್ಕ ಪಲ್ಲಕ್ಕಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರನಾಯಕರಾಗಿದ್ದ, ಬಾಲಗಂಗಾಧರ್ ತಿಲಕ್, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ರಾನಡೆ, ಬಾಬು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್, ಮತ್ತು ಜವಹರ್ ಲಾಲ್  ನೆಹರೂ ರವರ ಚಿತ್ರಪಟಗಳನ್ನಿಟ್ಟು ಅವಕ್ಕೆ ಹಾರಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ’ಹೊರಘೋಗಿ ನೋಡೋ ’ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿ’ ಬಂತೇನೊ’ ಎಂದು ಕೆಲವು ಹಿರಿಯರು ಹಾಗೂ ನಮ್ಮಮ್ಮನೂ ಆಸಕ್ತಿತೋರಿಸಿದ ದಿನಗಳವು ! ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ’ಪ್ರಭಾತ್ ಫೇರಿ’ ಎನ್ನುವ ಪದ  ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಬಂದಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿಯಾಗಿತ್ತು !

’ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ’ಯ ಬಳಿಕ,  ಊರಿನ ’ಟೌನ್ ಹಾಲ್’ ’ ನಲ್ಲಿ ಗಣ್ಯರ ಭಾಷಣಗಳು ಇರುತ್ತಿದ್ದವು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ತಾವು ಜೈಲುವಾಸ ಅನುಭವಿಸಿದ್ದರ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಎಲ್ಲರಮುಂದೆ ಭಾಷಣ ಬಿಗಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ನಮ್ಮ ನಾರಾಯಣರಾಯರ ಹೋಟೆಲ್ ಬದಿಯಲ್ಲಿನ ಚಿಕ್ಕ ಕತ್ತಲುಕೋಣೆ,  ’ಪ್ರದೇಶ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್  ಕಛೇರಿ ’ಯಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಕೆ. ಆರ್. ಪಂಡಿತರೆಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಗಾಂಧಿಟೋಪಿ ಹಾಗಿಕೊಂಡು ಯಾವಾಗಲೂ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂತಹ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದಿನದಂದು ಅವರು ಅತ್ಯಂತ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಭಾಷಣ ತಯಾರುಮಾಡುವುದು, ಮತ್ತು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅದನ್ನು ಎಲ್ಲರ ಮುಂದೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವುದು ಮಾಡುವುದನ್ನು ಕಂಡಾಗ, ನಮ್ಮ ಊರಿನ ಜನ, ಮತ್ತೆ ನಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಪುಢಾರಿಗಳು ಚೇತನಗೊಳ್ಳುವುದು  ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳು ಬಂದಾಗಲೇ,  ಎಂದು ನಗಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದರ ಅರ್ಥವೇನೆಂದು ನಮಗೆ ತಿಳಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿನ ಚಲನವಲನಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದು, ಆಲಿಸುವುದು, ಬಿಟ್ಟರೆ ನಮಗೆ  ಯಾವುದೂ ಅರ್ಥವಾಗದೆ ಪಿಳಿ-ಪಿಳಿ ಕಣ್ಣುಬಿಡುತ್ತಾ ನಾಯಕರು  ಹೇಳದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ, ಭಾರತ ಮಾತಾಕಿ ಜೈ ಎಂದು ಕೂಗಿ, ಜೋರಾಗಿ ಚಪ್ಪಾಳೆ ಬಾರಿಸಿ, ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಲಾಡುಉಂಡೆಯನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ತಿನ್ನುತ್ತಾ ಮನೆಯ ಕಡೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದೆವು.

ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಬಗ್ಗೆ, ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್, ನೆಹರು, ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್, ನೆಹರೂ ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ವೀರನಾಯಕರ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಲು, ನಮಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಆಸಕ್ತಿ. ಮನೆಗೆ ಬಂದಮೇಲೂ ಹಿರಿಯರು, ಮತ್ತು ಅಪ್ಪ,ಅಮ್ಮಂದಿರು  ನಮಗೆ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೆಂದರೆ, ಇಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿಯಾರು ? ರಾಷ್ಟ್ರದ  ಅಧ್ಯಕ್ಷರ‍್ಯಾರು, ನಮ್ಮ ಮೂರೂ ಸೈನ್ಯ ವಿಭಾಗದ ದಂಡನಾಯಕರ‍್ಯಾರು ಇತ್ಯಾದಿಗಳು.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬಂದಮೇಲೂ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಈ ’ಪ್ರಭಾತ್ಪೇರಿ’ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಜನ ತಮಗೆ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದ ಸ್ವಾಧೀನತೆಯನ್ನು ಯಾವ ಅರ್ಥವೂ ಆಗದಿದ್ದರೂ ಏನೋ ಸಮಾಧಾನ ಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲವದು. ಸ್ವತಂತ್ರ್ಯಬರಕ್ಕೆ ಮೊದಲೂ ಈ ತರಹದ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳು ಮೊದಲೂ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಗ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರದ ಆಡಳಿತವಲ್ಲವೇ. ಆಂಗ್ಲರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ  ನಮ್ಮ ಪೋಲೀಸ್ ಪಡೆ,  ತಮ್ಮ ಲಾಠಿ ತಿರುಗಿಸುತ್ತಾ ನಮ್ಮವರಿಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈಗ ನಮ್ಮ ಪೋಲಿಸ್ ಪಡೆ, ನಮಗೆ ಯಾವ ಪ್ರತಿಬಂಧವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಕೂಗಲು ಸಹಾಯಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದಲ್ಲವೇ ನಿಜವಾದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ  ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಿಕ್ಕಿತು ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸರಿಯಾದ ಅರ್ಥವೇನೆಂದು ಹಲವಾರು ನಾಯಕ ಧುರೀಣರು ಅವರದೇ ಆದರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ತಪ್ಪದೆ ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಮಗಂತೂ ಅದನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವಷ್ಟು ಪ್ರಬುದ್ಧತೆ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ದಾಸ್ಯದ ಸಂಲೋಲೆಯಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಂಡ ಭಾವನೆ. ಯಾರ ಹಂಗಿಲ್ಲದೆ ನಮ್ಮದೇಶವನ್ನು ನಮಗೆ ಬೇಕಾದರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಳಬಹುದು. ನಮಗೆ ಯಾರ ಅಂಕುಶವೂ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ನಮಗೆ ಆಗಿರುವ ಅನುಕೂಲವೇನು, ನಮ್ಮ ಆವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ನಾವೇ ಪೂರೈಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಂದರೇನು  ಎನ್ನುವುದನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಹೇಳಲು ಯಾರಿಗೂ ತಿಳಿಯದು.

ನಮ್ಮದೇಶದಲ್ಲಿ ಆಗ ನಮ್ಮ ಸ್ವದೇಶಿ  ಉದ್ಯಮಗಳೂ ಇನ್ನೂ ಚಾಲನೆಗೆ  ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಗೃಹೋದ್ಯೋಗಗಳಿದ್ದವು. ಬಿರ್ಲಾ, ಟಾಟ, ಮುತಾದ ಸ್ವದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳಗಾರರು ಕೆಲವು ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು, ದೇಶಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ಕೆಲವು ದಿನನಿತ್ಯ ಉಪಯೋಗವಾಗುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತಯಾರುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಟಾಟ ಕಂಪೆನಿಯ ಪಾತ್ರ, ಅನುಪಮವಾದದ್ದು. ದಿನನಿತ್ಯಬಳಕೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಎಲ್ಲ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮತ್ತು ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಲಾಭಪಡೆದು ದೇಶದ  ಜನರಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮೈಸಾಬೂನು, ಬಟ್ಟೆ ಸಾಬೂನು, ಉಕ್ಕು, ಸಿಮೆಂಟ್, ಉಡುವ- ಬಟ್ಟೆ, ವಿದ್ಯುಚ್ಛಕ್ತಿ, ಮುಂತಾದ ಜೀವನಾವಶ್ಯಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅವರು ಉತ್ಪಾದಿಸುವಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರಾದರು. ಸಮಾಜದ ಆರೋಗ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ಕಾಳಜಿ, ಮತ್ತು  ವಿಜ್ಞಾನದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ’ ಇಂಡಿಯನ್  ಇನ್ಸ್ಟಿ ಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್,’ ಸಂಸ್ಥೆ  ಜಮ್ಶೆಶೆಟ್ ಜಿ ಟಾಟ  ’ರವರ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ದೂರದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದ ಸಂಗತಿಗಳು ! ಎಲ್ಲವೂ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಿಂದಲೇಬರಬೇಕೆನ್ನುವ  ಸೊಲ್ಲು ಸ್ವಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗತೊಡಗಿತು !

-ವೆಂಕಟೇಶ್, 

ಘಾಟ್ಕೋಪರ್ ಪ 

ಮುಂಬಯಿ