ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಮೆದುಳು-ನರ ವಿಜ್ಞಾನ ಇತ್ಯಾದಿ

ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಮೆದುಳು-ನರ ವಿಜ್ಞಾನ ಇತ್ಯಾದಿ

ನಮಗಿಷ್ಟವಾದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಅನುಭೂತಿ ಹಲವು ಬಗೆಯದು. ಇದಕ್ಕೆ ಪೀಠಿಕೆಯಾಗಿ ಇದೇ ಸಂಪದದಲ್ಲಿ ರಾಮಕುಮಾರ್ ರವರು ಬರೆದ ’ಸಂಗೀತದ ಗುಂಗು’ ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಲೇಖನವೊಂದನ್ನು ಓದಬೇಕು.  ಸಂಗೀತ ರಸಾಸ್ವಾದನೆ - ಅನುಭೂತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಸರಳವಾಗಿ ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡುವಂತಹ ಸುಂದರ ಬರಹ!  (http://tinyurl.com/oauu5wy). ಈ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ರಾಮಕುಮಾರ್ ಹೇಳುವಂತೆ ’ಮಾತಿಗೆ ನಿಲುಕದ್ದು’ ಅಥವಾ’ ’ಅನಿರ್ವಚನೀಯ’ ಎಂದು ಬಿಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲವೇ ಆ ಲೇಖನಕ್ಕೆ ಗಣೇಶ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಕರ್ ರವರು ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದಂತೆ ಸಂಗೀತ ರಸಾಸ್ವಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಮೈಮರೆತಾಗ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ’ಎದ್ದು ಕುಣಿಯುವಂತಾಗ ಬಹುದು’ ಅಥವಾ ರಾಮಮೋಹನರು ಹೇಳಿದಂತೆ ’ಶರೀರದ‌ ನರ‌ ನಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ನಡುಕ‌ ಉಂಟಾಗುವ‌ಂತೆಯೋ’ ಇಲ್ಲವೇ ’ಆನಂದವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ‌ ನಾಡಿಯನ್ನು ಮಿಡಿಸುವಂತೆಯೋ’ ಆಗಬಹುದು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳೆನ್ನಿಸಿದರೂ, ಸಂಗೀತವನ್ನು ಆ ರೀತಿ ಅನುಭವಿಸಿದವರಿಗೇ ಗೊತ್ತು ಅದು  ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯಲ್ಲವೆಂದು!

ಇದೆಲ್ಲವೂ ನಿಜವೇ? ಸಂಗೀತವನ್ನು ತನ್ಮಯತೆಯಿಂದ ಆಲಿಸಿದಾಗ ನಿಜಕ್ಕೂ ನಮ್ಮ ದೇಹದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಗಳು ಮೂಡಬಹುದೇ / ಮೈ ನವಿರೇಳುವಂತೆ - ರೋಮಾಂಚನವಾಗುವಂತೆ ಆಗಬಹುದೇ? ಒಂದು ವೇಳೆ ಹಾಗಾದಲ್ಲಿ, ಆ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ಯಾವುದಾದರೂ ಉಪಕರಣ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಹಿಸಬಹುದೇ?

ಇವಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಕೆನಡಾದ ಮಾಂಟ್ರಿಯಲ್ ನಲ್ಲಿನ ಮ್ಯಾಕ್ ಗಿಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ವೆಲೋರಿ ನಿಲೋಫರ್ ಸಾಲಿಂಪೂರ್ ಎಂಬ ಇರಾನ್ ಮೂಲದ ಯುವತಿಯೊಬ್ಬಳು ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರೌಢ ಪಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ವಿಷಯವಿದು.

ಮೊದಲಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೇಳುವುದರಲ್ಲಿ ಅತೀವ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಮತ್ತು ಹಾಗೆ ಕೇಳುವಾಗ ಅವರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ರೋಮಾಂಚನ / ಮೈನವಿರೇಳುವುದು / ದೇಹದಲ್ಲಿ ನವಿರಾದ ಕಂಪನ / ನಡುಕವುಂಟಾಗುವುದು (chill) ಇಂತಹ ಅನುಭವಕ್ಕೊಳಗಾದೆವೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಆ ವಿಧವಾದ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಸಂಗೀತವನ್ನು ತಾವೇ ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆ ರೀತಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ಸಂಗೀತವು ಬರಿಯ ವಾದ್ಯಸಂಗೀತವಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುದು (ಏಕೆಂದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸಂಗೀತದ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಕೇಳುಗರಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಅನುಭೂತಿಯ ಮೇಲೆ ಅಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದೆಂಬ ಕಾರಣ)  ನಿಯಮವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಅವರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ ಅವರ ದೇಹಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಲಾದ ತಂತಿಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ದೇಹದಲ್ಲಿನ ಹಲವಾರು ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಯಿತು - ಅವೆಂದರೆ - ಉಸಿರಾಟದ ವೇಗ, ದೇಹದ ಉಷ್ಣತೆ, ಹೃದಯ ಮತ್ತು ನಾಡಿ ಮಿಡಿತದ ವೇಗ, ರಕ್ತದೊತ್ತಡ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಹೊರ ಆವರಣದವಾದ ಚರ್ಮದ ಮೇಲಿನ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಕ್ ವಿದ್ಯುತ್ ಕ್ರಿಯೆಗಳು (ನವಿರೇಳುವಿಕೆ / ರೋಮಾಂಚನವಾಗಿ ಗುಳ್ಳೆಗಳ / ಛಳಿ ಮುಳ್ಳುಗಳ ಮೂಡುವಿಕೆ). ಇದಲ್ಲದೆ, ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೆದುಳಿನ ಪರೀಕ್ಷೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಪೊಸಿಟ್ರಾನ್ ಎಮಿಷನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್ ಮಿಶನ್ ಸ್ಕ್ಯಾನಿಂಗ್ (ಪಿ.ಇ.ಟಿ ಸ್ಕ್ಯಾನಿಂಗ್) ಮತ್ತು ಫಂಕ್ಷನಲ್ ಮ್ಯಾಗ್ನೆಟಿಕ್ ರೆಸೊನೆನ್ಸ್ ಇಮೇಜಿಂಗ್ (ಎಫ್.ಎಮ್ ಆರ್ ಐ) ಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಮೆದುಳಿನ ಯಾವ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ದೀಪನ ಕಂಡುಬರುವುದೆಂದು ಗಮನಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. (ಚಿತ್ರ ೧). ಇದಲ್ಲದೇ ಪಿ.ಇ.ಟಿ ಸ್ಕ್ಯಾನಿಂಗ್ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ದೇಹಕ್ಕೆ ರಾಕ್ಲೊಪ್ರೈಡ್ ಎಂಬ ವಿಕಿರಣಶೀಲ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ಚುಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಈ ದ್ರಾವಣವು ಸಂಗೀತವನ್ನು ಆಲಿಸುವಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸಬಹುದಾದ ಡೋಪಮೈನ್ ಎಂಬ ರಾಸಾಯನಿಕದೊಂದಿಗೆ ತಗಲುಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಆ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಅಳೆಯುವುದು ಅದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಡೋಪಮೈನ್ ಸ್ರವಿಕೆಯೇ ಮನಸ್ಸು ಆನಂದದ ಪರಕಾಷ್ಟೆಗೆ ತಲುಪಿದಾಗ ಉಂಟಾಗುವ ಅನುಭೂತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಬೇರೆ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೊಕೇನ್ ಎಂಬ ಮಾದಕದ್ರವ್ಯ ಸೇವಿಸಿದಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸುವ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣ ನಿಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಇಷ್ಟವಾಗುವ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ಸೇವಿಸಿದಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸುವ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು ೪ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಎಂದೂ, ಈ ಡೋಪಮೈನ್ ಸ್ರವಿಕೆಯೇ ಮನಸ್ಸಿನ ಉನ್ಮಾದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ (ಕಿಕ್ ಅಥವಾ ಹೈ) ಕಾರಣವೆಂದೂ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು.

ವೆಲೋರಿ ಸಾಲಿಂಪೂರ್ ಳ ಈ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಹಲವು ಸಂಗತಿಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು:

೧. ಅತೀವ ಆನಂದದ ಅನುಭೂತಿ ನೀಡುತ್ತವೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಾಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಸಿಂಫೋನಿ / ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಳಿದ ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ ಸ್ಯಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಬಾರ್ಬರ್ ನ ಅಡಾಜಿಯೋ ಫಾರ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ಸ್ ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು (ಅದನ್ನು ಕೇಳಲು ಈ ಕೊಂಡಿಯನ್ನು ಚಿಟುಕಿಸಿ - http://www.youtube.com/watch?v=izQsgE0L450

೨. ಸಂಗೀತದ ಆಲಿಸುವಿಕೆಯ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಂಪನ ಉಂಟಾಯಿತೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದ ಕ್ಷಣಗಳು, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಳೆದಂತಹ ದೇಹದ ಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ (ಉಸಿರಾಟ ಇತ್ಯಾದಿ) ಉಂಟಾದ ಗಮನಾರ್ಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳು (ಚಿತ್ರ - 'chills' - ಕೆಂಪು ಪಟ್ಟಿಯೊಳಗಿನ ಭಾಗ)  ಹಾಗೂ ಆ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸಿದ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಪೂರಕವಾಗಿದ್ದವು!

೩. ಅತೀವ ಆನಂದದ ಅನುಭೂತಿ ನೀಡಿದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸಿದ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣ ಹಲವರಲ್ಲಿ ಕೊಕೇನ್ ಸೇವಿಸಿದಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ಸ್ರವಿಸುವ ಡೋಪಮೈನ್ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ತುಸು ಹೆಚ್ಚೇ ಆಗಿತ್ತು!

ಈ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ನೇಚರ್ ನ್ಯೂರೋಸೈನ್ಸ್ ಎಂಬ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ್ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಕೆಳಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಚಿಟುಕಿಸಿ:

https://sites.google.com/site/valoriesalimpoor/links

http://www.nature.com/neuro/journal/v14/n2/full/nn.2726.html

http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0007487

http://www.pnas.org/content/110/Supplement_2/10430.full

ನನ್ನ ಈ ಹುಡುಕಾಟ / ತಡಕಾಟಗಳಿಂದ ನಾನು ಅರಿತಿದ್ದೇನೆಂದರೆ:

೧. ರಾಮಮೋಹನರು ಹೇಳಿದಂತೆ - ".......ಹಿಂದೋಳ‌ ರಾಗವೇ ಹಾಗೆ. ಸಾಧಾರಣ‌ `ಗಾಂದಾರ‌` ಸ್ವರ ದಿಂದ‌ ಶುದ್ಧ‌ ` ಮದ್ಯಮ` ಕ್ಕೆ ಜಾರುವಾಗ‌ ಶರೀರದ‌ ನರ‌ ನಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ‌ ನಡುಕ‌ ಆ ಆನಂದವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ..."  ಇದು ನನ್ನ ಮಟ್ಟಿಗಂತೂ ಅಕ್ಷರಶಃ ನಿಜ. ಹಲವರಿಗೆ ಹಲವು ಬಗೆಯ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಾಕಾರಗಳು ಈ ಬಗೆಯ ಅನುಭೂತಿಯನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲವು.

೨. ಸಂಗೀತದ ನಶೆ ಅತಿಯಾದಾಗ / ಮೇರೆ ಮೀರಿದಾಗ ಅದು ಮಾದಕ ದ್ರವ್ಯಗಳ ಸೇವನೆ ಉಂಟುಮಾಡುವಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯೇ ಬರಬಹುದು. ಹಾಗಾಗಿ ಶ್ರೀಕರ್ ರ ರಾಮಕುಮಾರ್ ಲೇಖನದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ "....ಎಚ್ಚರಿಕೆಯ ಮಾತು: ಹುಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚುವುದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ. ಮೊಗಲಸಂತತಿಯ ಕೊನೆಕೊನೆಯ ರಾಜರುಗಳು ನಾಚ್ ಗಾಣೆಯ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ನಿರ್ಗತಿಕರಾದ ಉದಾಹರಣೆ ಇದೆ..." ಇಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸ್ತುತ! ಅತಿಯಾದರೆ ಅಮೃತವೂ ವಿಷವೆಂಬಂತೆ!

(ಲೇಖನದ ಜೊತೆಯಿರುವ ಚಿತ್ರಗಳು ವೆಲೋರಿ ಸಾಲಿಂಪೂರ್ ಳ ಪ್ರಕಟಿತ ಸಂಶೋಧನಾ ಬರಹಗಳಿಂದ ಪಡೆದದ್ದು)

ಮುಂದಿನ ಭಾಗ - "ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೇಳುವಾಗ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು".

- ಕೇಶವ ಮೈಸೂರು