೧೨. ಲಲಿತಾ ಸಹಸ್ರನಾಮ ೧೨ರಿಂದ ೧೮ರವರೆಗಿನ ವಿವರಣೆ

ಲಲಿತಾ ಸಹಸ್ರನಾಮ ೧೨ ರಿಂದ ೧೮

Nijāruṇa-prabhā-pūra-majjad-brahmāṇḍa-manḍalā निजारुण-प्रभा-पूर-मज्जद्-ब्रह्माण्ड-मन्डला (12)

೧೨. ನಿಜಾರುಣ-ಪ್ರಭಾ-ಪೂರ-ಮಜ್ಜದ್-ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ-ಮಂಡಲಾ

          ದೇವಿಯ ಕೆಂಗುಲಾಬಿಯಂತಹ, ಅರುಣೋದಯದಂತಹ ಕೆಂಪು ಮೈಕಾಂತಿಯು ಈ ಪ್ರಪಂಚವು ಕೆಂಪು ಕಿರಣಗಳಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ನಾಮಾವಳಿಯಿಂದ ಲಲಿತಾಂಬಿಕೆಯ ಸ್ಥೂಲ ವರ್ಣನೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವರುಗಳ ಭೌತಿಕ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವಾಗ ಅದು ಅವರ ಪಾದದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ತಲೆಯವರೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ (ವರ್ಣನೆಯು ಅಡಿಯಿಂದ ಮುಡಿಯವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ದೇವಿಯರ (ಸ್ತ್ರೀ ದೇವರುಗಳ) ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅದು ತಲೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ಪಾದಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಂತೆ, ಲಲಿತಾಂಬಿಕೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವಳ ವರ್ಣನೆಯು ತಲೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಶಿವನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವನ ವರ್ಣನೆಯು ಅವನ ತಲೆ ಅಥವಾ ಅವನ ಕಾಲುಗಳೆರಡರಿಂದಲೂ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ; ಏಕೆಂದರೆ ಅವನು ಶಿವ ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿ ಎರಡನ್ನೂ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ (ಅರ್ಧ ನಾರೀಶ್ವರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯರು ಐಕ್ಯರಾಗಿ ಒಂದೇ ರೂಪವಾಯಿತು ಅದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಭಾಗವು ಪುರುಷನದಾಗಿದ್ದರೆ ಉಳಿದರ್ಧ ಭಾಗವು ಸ್ತ್ರೀಯದಾಗಿರುತ್ತದೆ). ಪಂಚದಶೀ ಮಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಭಾಗಗಳು ಅಥವಾ ಕೂಟಗಳಿವೆ. ಈ ಮೂರು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ; ವಾಗ್ಭವ ಕೂಟದಲ್ಲಿ ದೇವಿಯ ತಲೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಧ್ಯಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇದು ಸ್ತ್ರೀ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಮುಡಿಯಿಂದ ಅಡಿಯವರೆಗೆ ಧ್ಯಾನಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ. 

Campakāśoka-punnāga-saugandhika-lasat-kacā चम्पकाशोक-पुन्नाग-सौगन्धिक-लसत्-कचा (13)

೧೩. ಚಂಪಕಾಶೋಕ-ಪುನ್ನಾಗ-ಸೌಗಂಧಿಕ-ಲಸತ್-ಕಚಾ

          ಚಂಪಕ, ಅಶೋಕ, ಪುನ್ನಾಗ, ಸೌಗಂಧಿಕ ಇವು ನಾಲ್ಕು ಸುವಾಸನಾಯುತ ಪುಷ್ಪಗಳು ದೇವಿಯ ಮುಡಿಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇವಳ ಕೂದಲು ಈ ಪುಷ್ಪಗಳಿಂದ ಸುವಾಸನೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಈ ಪುಷ್ಪಗಳಿಗೆ ಸುವಾಸನೆಯು ದೇವಿಯ ಕೂದಲುಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಅವಳ ಕೂದಲು ಯಾವಾಗಲೂ ಮಧುರವಾದ ಸುವಾಸನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತದೆ. ಸೌಂದರ್ಯಲಹರಿಯ ೪೩ನೇ ಶ್ಲೋಕವು, "ನಿನ್ನ ದಟ್ಟವಾದ, ಜಿಡ್ಢಾದ ಮತ್ತು ಮೃದುವಾದ ಪೊದೆಯಂತಹ ಕೂದಲು ಅರಳಿದ ನೀಲಿ ಕಮಲಗಳ ಗುಂಪನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ; ಅದು ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲಾ ವಿಧವಾದ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುತ್ತದೆ. ವಲನ ಶತ್ರುವಿನ ವನದಲ್ಲಿರುವ ಮರಗಳ ಹೂವುಗಳೆಲ್ಲಾ ತಮ್ಮ ರಕ್ತಗತವಾದ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಪಡೆಯಲಿಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲಿ ಆಸೀನವಾಗಿದ್ದಂತೆ ನನಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ" ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ತೇವವಾಗಿರುವ ಅವಳ ಕೂದಲು ಕರುಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರೆ ಅದರ ಮೃದುತ್ವವು ಅವಳ ತಾಯ್ತನವನ್ನು ಸಾರುತ್ತದೆ.

           ದೂರ್ವಾಸ ಮುನಿಯು ತನ್ನ "ಶಕ್ತಿ ಮಹಿಮ್ನಃ ಸ್ತೋತ್ರ"ದಲ್ಲಿ ಅವಳ ಮಧುರವಾದ ಸುವಾಸನಾಯುಕ್ತ ಕೇಶವನ್ನು ಕುರಿತು ತನ್ನ ಹೃದಯ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾನೆ.

          ಈ ನಾಮದ ಹಿಂದಿರುವ ಉದ್ದೇಶವೇನೆಂದರೆ ಅವಳ ಕೇಶವು ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಡೆದೋಡಿಸಬಹುದಾರೆ (ಏಕೆಂದರೆ ಪರಬ್ರಹ್ಮವನ್ನು ಅರಿಯಲು ಜ್ಞಾನವು ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವಾದದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ), ಅವಳ ಒಟ್ಟು ರೂಪವು ಅವಳ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಏನೆಲ್ಲಾ ಮಾಡಬಹುದೋ ಯೋಚಿಸಿ. ಈ ನಾಲ್ಕು ಮಧುರವಾದ ಹೂವುಗಳು ನಮ್ಮನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸುವ ಅಂತಃಕರಣದ ನಾಲ್ಕು ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ; ಅವೆಂದರೆ ಮನಸ್ಸು, ಬುದ್ಧಿ, ಚಿತ್ತ ಮತ್ತು ಅಹಂಕಾರ.

Kuruvinda-maṇiśreṇī-kanat-koṭīra-maṇḍitā कुरुविन्द-मणिश्रेणी-कनत्-कोटीर-मण्डिता (14)

೧೪. ಕುರುವಿಂದ-ಮಣಿಶ್ರೇಣೀ-ಕನತ್-ಕೋಟೀರ-ಮಂಡಿತಾ

          'ಕುರುವಿಂದ'ವೆನ್ನುವುದು ಬಹಳ ಅಪರೂಪವಾದ ಮಾಣಿಕ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಅದು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ವಿಶೇಷವಾದ ಮಾಣಿಕ್ಯವು ಪ್ರೇಮ, ಐಶ್ವರ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ (ವಿಷ್ಣುವು ದೇವಿಯ ಸಹೋದರನಾಗಿದ್ದಾನೆ). ಈ ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳು ಅವಳ ಕಿರೀಟವನ್ನಲಂಕರಿಸುತ್ತವೆ. ಮಾಣಿಕ್ಯದಿಂದೊಡಗೂಡಿದ ಅವಳ ಕೆಂಪು ಕಿರೀಟ ಧರಿಸಿದ ರೂಪವನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಉನ್ನತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಬಹುದು. ಸೌಂದರ್ಯಲಹರಿಯ ೪೨ನೇ ಶ್ಲೋಕವು, "ಯಾರು ದ್ವಾದಶಾದಿತ್ಯಕಚಿತವಾದ (ದ್ವಾದಶ ಆದಿತ್ಯರೆಂದರೆ ಹನ್ನೆರಡು ಸೂರ್ಯರು, ಒಂದೊಂದು ಸೂರ್ಯನು ಒಂದೊಂದು ತಿಂಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ) ನಿನ್ನ ಸುವರ್ಣ ಕಿರೀಟವನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುತ್ತಾರೋ, ಅವರು ರತ್ನಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡದೇ ಇರುತ್ತಾರೆಯೇ? ಹೇಗೆ ನಿನ್ನ ಕಿರೀಟದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಮಾಣಿಕ್ಯಗಳ ಪ್ರಭೆಯಿಂದಾಗಿ ವಿವಿಧ ಹೊಳಪಿನಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುವ ಅರ್ಧ ಚಂದ್ರನು ದೇವೇಂದ್ರನ ಧನಸ್ಸಾಗಿದ್ದಾನೆಯೋ (ಇಂದ್ರಧನಸ್ಸು ಅಥವಾ ಕಾಮನ ಬಿಲ್ಲು?) ಹಾಗೆ", ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀ ಶಕ್ತಿ ಮಹಿಮ್ನಃ ಸ್ತೋತ್ರದ ೪೨ನೇ ಶ್ಲೋಕವೂ ಕೂಡಾ ದೇವಿಯ ಕಿರೀಟವನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.

Aṣṭamī -candra-vibrāja-dhalika-sthala-śobhitā अष्टमी-चन्द्र-विब्राज-धलिक-स्थल-शोभिता (15)

೧೫. ಅಷ್ಟಮೀ-ಚಂದ್ರ-ವಿಬ್ರಾಜ-ಧಲಿಕ-ಸ್ಥಲ-ಶೋಭಿತಾ

          ದೇವಿಯ ಮುಂದಲೆಯು ಅಷ್ಟಮಿಯ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅಥವಾ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಿಂದ ಎಂಟನೇ ದಿನವನ್ನು ಅಷ್ಟಮೀ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅಷ್ಟಮೀ ದಿವಸದ ಚಂದ್ರನು ತನ್ನ ಎರಡೂ ಬದಿಯ ವಕ್ರತೆಗಳಿಂದ (ಡೊಂಕುಗಳಿಂದ) ಬಹಳ ಸುಂದರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. 

Mukacandra-kalaṇkābha-mṛganābhi-viśeṣakā मुखचन्द्र-कलण्काभ-मृगनाभि -विशेषका (16)

೧೬. ಮುಖಚಂದ್ರ-ಕಲಂಕಾಭ-ಮೃಗನಾಭಿ -ವಿಶೇಷಕಾ

          ದೇವಿಯು ಕಸ್ತೂರಿಯ ತಿಲಕವನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದಾಳೆ ಇದನ್ನು ಚಂದ್ರನ ಕಲೆಗೆ* ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಸ್ತೂರಿ ಎಂದರೆ ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ಲೇಪನ. 'ತಿಲಕ'ವೆಂದರೆ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಅಥವಾ ಚಂದನದಿಂದ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ವಿಧವಾದ ಲೇಪನಗಳಿಂದ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಆಭರಣದಂತೆ ಅಥವಾ ಚಿಹ್ನೆಯಾಗಿ ಧರಿಸುವುದು. 'ಶಕ್ತಿ ಮಹಿಮ್ನಃ ಸ್ತೋತ್ರ'ದ ೩೯ನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ದೇವಿಯ ಮುಖವು ಧ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.  

(*ಕಲೆ ಎಂದರೆ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಿಂದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯವರೆಗಿನ ಚಂದ್ರನ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಚಂದ್ರನ ಒಂದು ಹಂತವಾದ ಅರ್ಧಚಂದ್ರನನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ.)

Vadanasmara-māṅgalya-gṛhatoraṇa-cillikā वदनस्मर-माङ्गल्य-गृहतोरण-चिल्लिका (17)

೧೭. ವದನಸ್ಮರ-ಮಾಙ್ಗಲ್ಯ-ಗೃಹತೋರಣ-ಚಿಲ್ಲಿಕಾ

          ದೇವಿಯ ಮುಖವನ್ನು ಮನ್ಮಥನ ಅರಮನೆಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಕಣ್ಣ ಹುಬ್ಬುಗಳನ್ನು ಮನ್ಮಥನ ಅರಮನೆಯ ತೋರಣಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚಿಲ್ಲಿಕಾ ಎಂದರೆ ಕಣ್ಣಿನ ಹುಬ್ಬುಗಳು. ಮನ್ಮಥನು ಲಲಿತಾಂಬಿಕೆಯ ಮುಖವನ್ನು ನಕಲು ಮಾಡಿ ಮಂಗಳಕರವಾದ ಅರಮನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದನಂತೆ.

Vaktra-lakṣmī-parīvāha-calan-mīnābha-locanā वक्त्र-लक्ष्मी-परीवाह-चलन्-मीनाभ-लोचना (18)

೧೮. ವಕ್ತ್ರ-ಲಕ್ಷ್ಮೀ-ಪರೀವಾಹ-ಚಲನ್-ಮೀನಾಭ-ಲೋಚನಾ

          ಲಲಿತಾಂಬಿಕೆಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ಕೊಳದಲ್ಲಿ ಈಜುತ್ತಿರುವ ಮೀನುಗಳಂತೆ ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಅವಳ ಮುಖವನ್ನು ಕೊಳಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದ್ದರೆ ಅವಳ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಮೀನುಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ; ಏಕೆಂದರೆ ಮೀನುಗಳು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತವೆ. ದೇವಿಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ಕೂಡಾ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಚಲಿಸುತ್ತವೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವಳು ತನ್ನ ಕೃಪಾ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಸಮಸ್ತ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮೇಲೆ ಹರಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಮೀನಿನ ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಕೇವಲ ತಾಯಿ ಮೀನು ಅವುಗಳನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಸಿ ನೋಡುವದರಿಂದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದುತ್ತವಂತೆ. ಇದೇ ರೀತಿ ತಾಯಿಯು ಕೇವಲ ತನ್ನ ನೋಟ ಮಾತ್ರದಿಂದ ಈ ಜಗತ್ತಿನ ಪೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳ ಸುಂದರವಾದ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದಾಗಿ ಆಕೆಗೆ ಮೀನಾಕ್ಷಿ, ಮೀನಲೋಚನಿ ಮೊದಲಾದ ಹೆಸರುಗಳಿವೆ. 

*******

ವಿ.ಸೂ.: ಈ ಲೇಖನವು ಶ್ರೀಯುತ ವಿ. ರವಿಯವರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ LALITHA SAHASRANAMAM 12-18 http://www.manblunder.com/2009/07/lalitha-sahasranamam-12-18.html ಎನ್ನುವ ಆಂಗ್ಲ ಲೇಖನದ ಅನುವಾದದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾಲಿಕೆಯನ್ನು ಅವರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.